Những cuộc phiêu lưu của Mít Đặc và các bạn - Nikolay Nosov

Cynir · 21 Tháng tư 2024

Những cuộc phiêu lưu của Mít Đặc và các bạn (Приключения Незнайки и его друзей, The Adventures of Dunno and His Friends) ban đầu chỉ là một cuốn truyện thiếu nhi mà tác gia Nikolay Nosov san hành năm 1953. Nhưng vì lượng quan tâm quá lớn nên suốt mấy thập niên tiếp theo, tác giả và một số đồng nghiệp đã biến nó thành một hiện tượng văn chương xuất chúng, đến nay vẫn chưa có tín hiệu kết thúc.

Theo khảo cứu, đôi nhân vật văn chương hí họa nức tiếng nhất thời Soviet là Murzilka (Мурзилка, /muốc-diu-ca/ gầm gừ) và Neznayka (Незнайка, /nhiết-nay-ca/ biết đâu đấy) đều xuất hiện lần đầu trong truyện Xứ nhi đồng (Царства малюток. Приключение Мурзилки и лесных человечков в двадцати семи рассказах) của bà Anna Khvolson (Анна Борисовна Хвольсон, 1868 - 1964) san hành năm 1889. Sách này được tái bản các năm 1898, 1902 và 1915, trở thành truyện đọc cho ấu trĩ bán chạy nhất mạt kì đế quốc. Nhưng trong suốt thời Soviet, cuốn sách không hề tái bản, phải chờ tới năm 1991 văn bản 1889 mới được đem in lại dưới hình thức mới.

Tuy thế, trứ tác Khvolson chẳng qua thuật lại bằng Nga văn bộ liên hoàn họa The Brownies (tạm dịch : Yêu tinh) của tác gia Palmer Cox người Canada. Trong đấy, ông Cox kể truyện một chủng tộc tí hon có hình dáng gần giống con bọ, vốn là cổ tích xứ Alba mà ông nghe bà nội kể suốt thuở nhỏ.

Tương tự Palmer Cox, tác gia Nikolay Nosov (Микола Миколайович Носов, Николай Николаевич Носов, 1908 - 1976) có ấn tượng sâu sắc với cuốn truyện Anna Khvolson tự tấm bé. Nên vào năm 1952, khi có cơ hội tường trình ý tưởng với biên tập viên Bogdan Chalyy, Nikolay Nosov đã may mắn nhận được sự tán đồng.

Vậy là trong các năm 1953-4, truyện Cuộc phiêu lưu của Mít Đặc và các bạn (Приключения Незнайки и его друзей) được đăng thường kì trên tạp chí Barvinok (hoa trường xuân) bằng hình thức song ngữ Nga-Ukraïna, có kèm mình họa màu (điều hi hữu thuở bấy giờ, thường chỉ dành cho tác gia có uy tín). Khi in thành sách, Cuộc phiêu lưu của Mít Đặc và các bạn cũng thuộc số rất ít tác phẩm được trang trí công phu, nhiều màu và đặc biệt dùng bìa nhũ (đương thời loại bìa này thường chỉ dành cho văn kiện có phẩm chất trang nghiêm, không bao giờ in đại trà). Đây cũng được coi là đầu sách thành công thương mại nhất của Nikolay Nosov trên bình diện Tô Liên và quốc tế.

Tuy vậy, kể từ các cuốn sau Mít Đặc ở Thái Dương thành (Незнайка в Солнечном городе ; tạp chí Thanh Niên, 1958) và Mít Đặc lên Nguyệt Cầu (Незнайка на Луне ; tạp chí Gia Đình & Học Đường, 1964-5), vì nội dung hướng đến thanh thiếu nhi nên truyện chỉ được minh họa sơ lược, chủ yếu tập trung vào mặt chữ. Một phần nữa vì theo quan niệm đương thời, truyện có nhiều tình tiết khi minh họa dễ gây sang thương tâm lí tuổi mới lớn. Nhưng so với cuốn đầu, những cuốn này đạt thành tựu thương mại rất thấp. Thậm chí trong một thời gian rất lâu, hai cuốn này chỉ phổ biến trong cộng đồng Nga ngữ mà ít có ngôn ngữ khác.

Vào năm 1969, Nikolay Nosov được trao giải thưởng quốc gia Krupskaya cho bộ ba truyện Mít Đặc. Ngày nay, ba tập truyện Mít Đặc được coi là di sản văn chương chung tại Nga và Ukraïna.

Bên cạnh bộ ba Mít Đặc, Nikolay Nosov cũng soạn đoản thiên Đinh Vít, Đinh Dép và máy hút bụi (Винтик, Шпунтик и пылесос ; 1956) và Nón Nhọn và bọn dưa leo (Фунтик и огурцы, 1957), sau này được coi là các phụ trương Cuộc phiêu lưu của Mít Đặc và các bạn. Ngoài ra, từ thập niên 1990 tới nay có nhiều tác giả phát triển tiếp truyện Mít Đặc.

Đây là liệt biểu một số tục bản sau thời Nosov :

Boris Karlov

Những cuộc phiêu lưu mới của Mít Đặc : Đảo Sao Xanh (Новые приключения Незнайки : Остров Голубой Звезды ; 1999)
Những cuộc phiêu lưu mới của Mít Đặc : Trở lại Nguyệt Cầu (Новые приключения Незнайки : Снова на Луне ; 1999)

Ivan Yershov

Mít Đặc ở công viên Lego : Khủng long (Незнайка в Лего-парке и динозавры ; 1994)
Mít Đặc ở công viên Lego : Mê cung (Приключения Незнайки в Лего-парке. Заколдованный замок ; 1994)
Mít Đặc ở công viên Lego : Kho báu (Незнайка ищет сокровища в Лего-парке ; 1994)

Grigoriy Vaypan

Mít Đặc ở thành phố Đá (Незнайка в Каменном городе ; 2000)

Igor Nosov

Mít Đặc ở hoang đảo (Остров Незнайки ; 2006)
Mít Đặc làm ảo thuật (Большой сюрприз Незнайки ; 2007)
Mít Đặc ở thành phố Đá (Незнайка в Каменном городе ; 2013)

Svetlana Oseyeva & Pyotr Solodkiy

Cuộc phiêu lưu mới của Mít Đặc, Vô Ích và những truyện khác (Новые похождения Незнайки, Футика и других коротышек ; 2009)
Cuộc phiêu lưu không gian của Mít Đặc, Vô Ích và những truyện khác (Космические приключения Незнайки, Футика и других коротышек ; 2009)

Hi vọng rằng có một ngày nào đó, giới văn bút Việt Nam ta cũng góp sức làm những chuyến phiêu lưu của Mít Đặc và các anh chị em thêm dài hơn. Biết đâu sẽ có truyện Mít Đặc dong chơi ở mọi miền Việt Nam nhỉ ?

Cynir · 21 Tháng tư 2024

Ba bộ truyện đình đám của tác giả Nikolay Nosov. Vì vướng bản quyền, nên chúng tôi không thể cung cấp toàn bộ nội dung được, mong bạn vui lòng đọc ở đường dẫn đính kèm (không phải virus).

CUỘC PHIÊU LƯU CỦA MÍT ĐẶC VÀ CÁC BẠN
Приключения Незнайки и его друзей
1953

Cuốn sách thân thiết với mọi thiếu nhi Việt Nam từ thập niên 1970. Nó kể về những trò phá bĩnh của chàng lười Mít Đặc và một vài phát minh kì thú của anh bạn Biết Tuốt.

MÍT ĐẶC Ở THÁI DƯƠNG THÀNH
Незнайка в Солнечном городе
1958

Dạo này, Mít Đặc chơi thân với Hoa Cúc. Chú nghe cô bé kể, nếu làm được ba việc tốt liên tiếp thì sẽ được thuật sĩ thưởng cho một điều ước, thế là chú ta bắt đầu mơ màng. Nhưng rồi Mít Đặc gặp thuật sĩ thật, được thầy tặng chiếc đũa thần với lời dặn : Hễ làm ba điều xấu, phép thuật sẽ biến mất. Mít Đặc bèn rủ Hoa Cúc và cậu Bôi Bẩn Lem Luốc ngồi trên chiếc xe hơi điều khiển bằng cây đũa thần, rồi ba đứa phiêu du khắp thế gian. Chiếc xe hay là cây đũa đưa bộ ba tới Thái Dương thành (ám chỉ tác phẩm Thái Dương Chi Thành của thầy Tommaso Campanella). Và từ đây, Mít Đặc làm náo loạn thành phố vì dùng đũa thần lung tung.

MÍT ĐẶC LÊN NGUYỆT CẦU
Незнайка на Луне
1964

Tập cuối này được coi là đối lập về phương thức biểu đạt so với hai cuốn trước. Trong sách, tác giả Nikolay Nosov không còn gọi "cô bé cậu bé" (малыши, малышки) mà đổi thành "người tí hon" (коротышки). Ngoài ra, Mít Đặc không giữ vị trí trung tâm nữa mà chỉ là một trong các nhân vật chính. Trứ tác này cũng tiên khởi cho thuật ngữ "chủ nghĩa tư bản nguyệt cầu" (лунный капитализм).

Chừng hai năm rưỡi sau chuyến du lịch Thái Dương thành, nhà thiên văn Viễn Kính phát hiện lòng trũng Nguyệt Cầu có những đá tảng nom như gạch, nên cậu ta quả quyết là công trình của một sinh vật tinh khôn. Ngay lập tức, Viễn Kính và Biết Tuốt mở hội luận khoa học. Sau một hồi đấu khẩu, cả bọn quyết định đóng phi thuyền lên thám sát Nguyệt Cầu. Một đêm nọ, Mít Đặc nghịch ngợm dắt Bánh Vòng chui vô buồng lái phi thuyền. Chú ta táy máy thế nào khiến chiếc tàu bay vút lên, chở cả hai tới Nguyệt Cầu. Ở Nguyệt Cầu, hai đứa phát hiện ra một thành phố siêu kĩ nghệ. Thế rồi Mít Đặc trở thành tên du đãng nguy hiểm bị cảnh sát Nguyệt Cầu truy nã gắt gao, vào tù ra khám như cơm bữa ; còn Bánh Vòng phát hiện ra đá muối và trở nên tỉ phú nhờ buôn gia vị mặn.

(trích chương 1 : Mít Đặc thắng lí giáo sư Viễn Kính như thế nào)

Hai năm rưởi đã qua từ cái đận Mít Đặc ngao du Thái Dương Thành trở về. Tuy rằng đối với tôi và các em thì điều ấy chỉ thoáng chốc, nhưng mà với cộng đồng Tí Hon thì thời gian hai rưởi năm không ít đi chút nào đâu. Sau khi được nghe truyện Mít Đặc, Cúc Hoa và Bôi Bẩn Lem Luốc, đã có nhiều bạn nhỏ cũng đi viếng thành phố Thái Dương rồi, và khi về thì họ quyết tâm cải thiện bản thân hơn. Thành phố Hoa đã có nhiều biến đổi tự bấy đến nay nên không còn nhận ra nếp xưa nữa. Nhiều nhà mới, to đẹp hơn đã mọc lên. Theo như đồ án của công trình sư Chai Quay thì đại lộ Hoa Chuông sẽ xây hẳn hai tòa nhà xoay. Một tòa năm tầng kiểu tháp có cầu thang xoắn với bể bơi bao quanh (chỉ cần đi từ trên xuống cuối thang là em có thể đắm mình vào nước mát) ; còn một tòa sáu tầng có dương đài đong đưa với tháp cao để nhảy dù và chơi đu quay trên mái. Ngoài công lộ sẽ có thêm nhiều xe hơi, xe xoắn, ống bay, xe bình bịch khí nén, xe xích đa địa hình cùng vô vàn phương tiện nữa xuất hiện trên khắp thành phố.

Tất nhiên đấy vẫn chưa phải là hết. Dân ở Thái Dương Thành hay tin cộng đồng Tí Hon ở thành phố Hoa đang tất tả kiến thiết công trình mới, nên đã sang giúp, bằng cách yểm trợ xây nên một số chỗ gọi là xí nghiệp cơ khí hóa. Theo thiết kế của kĩ sư Đinh Tán, một xí nghiệp dệt may đã được dựng để sản xuất mọi loại quần áo, từ áo lót đàn hồi cho đến áo choàng mùa đông đều bằng sợi tổng hợp. Thế là từ rày không ai phải lọ mọ cầm kim khâu quần hay cả những áo khoác giản dị nhất nữa. Ở xí nghiệp, mọi công đoạn đều thực hiện nhờ những cỗ máy tí hon. Các sản phẩm hoàn chỉnh y như ở Thái Dương Thành sẽ phân phối đi các cửa hiệu, ai cần cứ việc đến lấy. Vậy là mối bận tâm của lao công xí nghiệp chỉ dồn vào sáng chế mẫu quần áo mới để đáp ứng nhu cầu của khách hàng.

Nhìn chung ai nấy cũng hài lòng cả, có mỗi cậu Bánh Vòng chịu thiệt trong vụ này mà thôi. Chẳng là Bánh Vòng thấy rằng, bây giờ hễ ai có nhu cầu gì chỉ việc ra tiệm mua là xong, như thế thì đống quần áo tích trữ trong nhà phỏng còn ích chi ? Cả đống quần áo đều lỗi thời, mà trong khi vẫn chửa kịp mặc hết. Thành thử lựa một đêm tối thui, Bánh Vòng buộc túm đống quần áo cũ vào cái bọc tướng, rồi len lén lôi ra khỏi nhà ra bến sông Dưa Leo nhận nước. Sau đó cậu ta đi ra tiệm sắm quần áo mới. Cuối cùng thì căn buồng nhà cậu bỗng trở nên cái kho chất đầy quần áo may sẵn. Chỗ quần áo ngổn ngang trong hộc tủ, trốc tủ cũng có, rồi trên bàn, gậm bàn, cả giá sách, móc treo tường, thành ghế, mà ngay cả trần nhà hay dây phơi chứ.

Cynir · 24 Tháng tư 2024

ĐINH VÍT, ĐINH DÉP VÀ MÁY HÚT BỤI
Как Винтик и Шпунтик сделали пылесос

— Magadan san hành 1976 —

Tác giả : Nikolay Nosov
Dịch giả : Ngọc Giao

Em nhỏ nào đã đọc truyện Mít Đặc, hẳn đều biết, chú ta có rất nhiều bạn bè, mà thảy đều tí hon như chú. Trong số đó phải kể hai thợ máy Đinh Vít và Đinh Dép, những con người siêng năng thích khám phá chế tạo. Để rồi một lần họ quyết định làm máy hút bụi để dọn sạch xưởng.

Кто читал книгу «Приключение Незнайки», тот знает, что у Незнайки было много друзей — таких же, как он, маленьких человечков. Среди них было два механика — Винтик и Шпунтик, которые очень любили мастерить разные вещи. Однажды они задумали соорудить пылесос для уборки помещения.

Thoạt khởi, các chú đóng một hộp kim loại ghép từ hai mảnh. Một đầu đặt động cơ điện gắn cánh quạt, còn đầu kia gắn ống cao su dài ngoẵng, lại chèn mảnh vải dày giữa hai đầu để ám bụi. Họ cứ hì hục suốt ngày lẫn đêm, đến tảng sáng thì xong.

Сделали круглую металлическую коробку из двух половинок. В одной половинке поместили электромотор с вентилятором, к другой присоединили резиновую трубку, а между обеими половинками проложили кусок плотной материи, чтобы пыль в пылесосе задерживалась. Трудились они целый день и целую ночь, и только наутро пылесос был готов.

Mọi người chưa dậy, nhưng Đinh Vít và Đinh Dép sốt sắng muốn thử máy hút bụi cho biết hoạt động thế nào. "Trước hết, hãy làm sạch tấm thảm phòng ngủ này" - Đinh Dép đề xuất.

Все еще спали, но Винтику и Шпунтику очень хотелось проверить, как работает пылесос. «Сначала почистим ковер в спальне» — предложил Шпунтик.

Thế là chú bật máy, bụi trên thảm đua nhau chui vào ống. Luồng khí mạnh tới nỗi đôi vớ Mất Sạch vứt dưới gầm giường cũng bị cuốn vào máy.

Он включил пылесос, и пыль с ковра так и полетела в трубу. Поток воздуха был так силен, что в трубу засосало чулки Растеряйки, которые случайно валялись у него под кроватью.

Thế rồi chiếc đồng hồ đeo tay của y sĩ Thuốc Viên cũng bay khỏi bàn và chui luôn vào ống. Nhưng Đinh Vít và Đinh Dép chẳng để tâm nổi nữa, vì cả hai đã gà gật lắm.

Потом сдуло со стола ручные часы доктора Пилюлькина и тоже засосало в трубу. Винтик и Шпунтик ничего не заметили, так как им обоим очень хотелось спать.

Chân bàn còn hộp màu của họa sĩ Thuốc Nước. Sau một hồi Đinh Vít chà bụi dưới gầm, lượng sơn đã vơi đi đáng kể.

Под столом стоял ящик с красками художника Тюбика. После того, как Винтик почистил пыль под столом, количество красок в ящике значительно поубавилось.

"Giờ chúng mình phải giũ sạch quần áo" - Đinh Vít vừa nói vừa chà áo Nhanh Nhảu. Vậy là bụi ở áo và tay áo bay vào ống, luôn cả cúc áo bay theo.

«А теперь попробуем чистить одежду» — сказал Винтик и начал чистить пиджак Торопыжки. Пыль из пиджака так и полетела в трубу, а вместе с пылью и пуговицы.

Tiếp đấy, họ chà sang quần Bánh Vòng. Mà cái cậu này lúc nào chả đút kẹo trong túi, thế nên máy hút hết kẹo mất rồi.

Потом они стали чистить штанишки Пончика. А у Пончика в карманах всегда лежали конфеты. Пылесос был такой мощный, что даже конфеты повысасывал из карманов.

Sau rốt họ chà tới áo Biết Tuốt, nhưng Đinh Dép phát hiện ngay mình vừa hút mất cây bút bi Biết Tuốt nhét trong túi. Chú định tắt máy, nhưng Đinh Vít ngăn lại : "Không sao, tẹo mở hộp lấy được mà".

После этого они стали чистить курточку Знайки, и тут только Шпунтик заметил, что из кармана вытащило Знайкину вечную ручку. Он хотел прекратить работу, но Винтик сказал : «Ничего, потом откроем пылесос и достанем».

"Giờ mình chà sạch tràng kỉ nhé" - Đinh Dép bảo vậy. Thế là hai đứa hì hụi dọn ghế. Đinh bật khỏi nệm rồi mất hút trong ống. Tới lượt vải bọc cũng bong ra, lò xo xổ tung, khung gãy gập, cả cái ghế tan tành, cuối cùng luôn cả nệm cho chí lò xo chui hết vào ống. Công việc chỉ tạm dừng khi một chân tràng kỉ kẹt ngang ống làm máy không hút thêm được gì nữa.

«А теперь почистим диван» — предложил Шпунтик. Они стали чистить диван. Гвозди из обшивки так и выскакивали и исчезали в трубе. Обшивка постепенно разлезлась, пружины повыскакивали, спинка отвалилась, диван рассыпался на кусочки, и вся диванная начинка вместе с пружинами полетела в трубу. Дело кончилось тем, что в трубе застряла диванная ножка и пылесос ничего больше не мог всасывать.

"Thôi thế được rồi" - Đinh Vít bảo - "Tụi mình đi ngủ, lúc nào dậy thì đóng lại ghế với nhặt đinh trong máy sau". Đoạn, hai bạn leo lên giường và thiếp đi ngay lập tức.

«Ну и ладно» — сказал Винтик — «Ляжем спать, а когда встанем, починим диван и вытащим из пылесоса все гвозди». Друзья легли спать и моментально заснули.

Sáng hôm ấy, Mất Sạch dậy trước tiên và cứ mải đi tìm vớ. Mọi người lại cười nhạo chú ta vì cái tật bỏ đâu quên đó. Thế nhưng Càu Nhàu cũng dậy và lấy làm sửng sốt vì quần mình đâu mất. Còn Ngộ Nhỡ phát hiện quần áo mình không còn chiếc cúc nào. Chú ta cứ chạy đôn chạy đáo, tay ôm khư khư cạp quần, vì cúc mất rồi thì làm sao túm lại được. Nói chung, ai cũng cảm thấy thiếu thiếu cái gì. Chỉ mỗi Mít Đặc chẳng có gì mà mất.

В это утро первым проснулся Растеряйка и принялся искать чулки. Все стали над ним смеяться, потому что он вечно терял свои вещи. Потом встал Ворчун и с удивлением обнаружил, что у него пропали брюки. А у Авоськи не осталось на одежде ни одной пуговицы. Он так и ходил, придерживая брюки руками, потому что без пуговиц они не могли держаться. В общем, у каждого что-нибудь потерялось. Только у Незнайки ничего не пропало.

Nhanh Nhảu lên tiếng : "Thế này chắc lại Mít Đặc giở trò rồi. Sao mỗi cậu ấy không mất gì chứ ?". "Anh em ơi, đâu phải lỗi tại tớ !" - Mít Đặc lu loa - "Tớ chả mất gì cả, vì mặc quần áo đi ngủ. Tối qua tớ mỏi nhừ nên lười cởi đấy chứ".

Торопыжка сказал : «Это, наверно, Незнайка все устроил. Почему у него ничего не пропало ?». «Братцы, я не виноват !» — кричал Незнайка — «У меня ничего не пропало, потому что я спал в одежде. Я вчера очень устал, и мне лень было раздеться».

Sau cùng, Biết Tuốt phát hiện ở góc phòng có cái máy kì kì lắp ống dài ngoẵng, mà đằng miệng có chân ghế thò ra. Biết Tuốt lập tức đoán ra đây hẳn công trình của Đinh Vít và Đinh Dép, bèn dựng họ dậy.

Наконец Знайка обнаружил в углу комнаты какую-то загадочную машину с трубой, из которой торчала диванная ножка. Знайка сейчас же понял, что это, без сомнения, дело рук Винтика и Шпунтика, и принялся будить их.

Đinh Vít và Đinh Dép còn ngái ngủ. Hai đứa mở hộp máy lôi ra những món tưởng bị mất ban nãy. "Bọn mình cài động cơ hơi mạnh" - Đinh Dép nói - "Nhẽ ra phải giảm công suất thì máy mới khỏi hút vật quá khổ".

Винтик и Шпунтик встали. Они открыли пылесос и обнаружили в нем все пропавшие вещи. «Мы слишком сильный мотор поставили» — сказал Шпунтик — «надо уменьшить его мощность, и пылесос перестанет всасывать крупные вещи».

Bây giờ cả bọn lũ lượt xếp hàng nhận vật trong máy hút bụi. Ai cũng có phần : Chú Mất Sạch lấy vớ, còn Ngộ Ngỡ và Nhanh Nhảu lấy cúc, rồi Càu Nhàu lấy quần. Thế là Mít Đặc bảo Đinh Dép : "Cậu tìm hộ tớ coi cái còi tớ mất hồi hè năm ngoái có trong máy hút bụi không".

Сейчас же к пылесосу выстроилась длинная очередь. Каждый получал, что у него потерялось : Растеряйка — чулки, Авоська и Торопыжка — пуговицы, Ворчун — свои брюки. А Незнайка сказал Винтику : «Посмотри-ка, пожалуйста, нет ли в пылесосе моего свистка, который потерялся прошлым летом».

Cả bọn nghe thế cười ầm lên. Ấy thế Đinh Dép bỗng phát hiện trong đống vật dụng quả nhiên có cái còi của Mít Đặc. Mọi người chuyển sang kinh ngạc không hiểu tại làm sao cái còi đã mất năm ngoái lại xuất hiện trong máy hút bụi. Mà năm ngoái làm gì đã có máy hút bụi !

Все стали над Незнайкой смеяться. Но тут Винтик вдруг обнаружил среди прочих предметов и Незнайкин свисток. Все удивились и никак не могли понять, как очутился в пылесосе свисток, который пропал в прошлом году. Ведь в прошлом году и пылесоса-то не было !

Đinh Vít và Đinh Dép vừa phát minh ra hai chiếc "động cơ" máy tính.
Trước hết, thêm 2 vào các số đã cho ; sau đó, bớt 2 ở các số đã cho.
Em hãy kiểm tra xem có lỗi nào khi vận hành "cỗ máy" hay không ?

Trích SGK Toán lớp 1, quyển 2, trang 46. Bộ Giáo dục và Khoa học Liên bang Nga
(Учебник Математика 1 класс Рудницкая часть 2. 46)

Trước khi sao chép, bạn phải xin phép dịch giả !
Mong bạn hãy tôn trọng để được sự tôn trọng !

Những cuộc phiêu lưu của Mít Đặc và các bạn - Nikolay Nosov

Cynir

Vania 3N

Cynir

Vania 3N

Cynir

Vania 3N